مسیحیت در مقام جهان‌بینی (1)

کشیش دکتر مهرداد فاتحی

"چشم چراغ بدن است. اگر چشمت سالم باشد، تمام وجودت روشن خواهد بود. اما اگر چشمت فاسد باشد، تمام وجودت را ظلمت فرا خواهد گرفت. پس اگر نوری که در توست ظلمت باشد، چه ظلمت عظیمی است   " متی ۶: ۲۲ و ۲۳

چشم اینجا به بینش اشاره دارد و اینکه ما چگون به دنیا مینگریم. اگر بینش شما، نگاه و دید شما به اطراف درست و سالم باشد، تمام زندگیت سالم خواهد بود. اما اگر بینش غلطی داری، تمام وجودت را ظلمت فرا خواهد گرفت. این آیه گویای اهمیت جهان‌بینی است و اینکه چگونه به دنیای پیرامون خود نگاه می‌کنیم.

کانون فرهنگ و اندیشه مسیحی - بحث جهانبینی خیلی دامنه‌دار است. اما در این فرصت گوشه‌ای از این بحث به جهت آشنایی بیشتر ارائه خواهد شد.

کلمه جهان‌بینی   ترجمه‌ای است از کلمه انگلیسی worldview است که ماخذ آن هم کلمه آلمانی Weltanschauung به معنای نگرشی است که به دنیای پیرامون خود داریم. کانت فیلسوف بزرگ آلمانی اولین بار آن را در کتاب «نقد داوری» به کار می‌برد. کانت این واژه را در اشاره به ادراک حسی از کل جهان به کار برد. بعد از او شخصی به نام شلینگ (۱۷۷۵-۱۸۵۴) از این کلمه به عنوان "درکی جامع و منسجم از جهان" استفاده کرد.

پس از آنها کی‌یرکه‌گور (۱۸۱۳-۱۸۵۵) فیلسوف اگزیستانسیالیست مسیحی نیز جهان بینی را متمایز از فلسفه (به مفهوم نظام فکری اُبژکتیو) دانست؛ و جهان‌بینی را مجموعه‌ای از باورها قلمداد کرد که شخص عمیقاً به آنها پایبند است تا آنجا که می‌توان گفت در آنها زندگی میکند.

ویلهلم دیلتای (۱۸۳۳-۱۹۱۱) متفکر دیگری بود که به بررسی جدیتر جهانبینی پرداخت و آن را «بینشی جامع و منسجم دربارۀ زندگی» تعریف کرد که «هدف آن بیان عمیقترین معنای هستی و پاسخگویی به پرسشهای غائی زندگی است». وی جهانبینی را شامل نکات زیر دانست:

۱) مجموعهای از باورهای بنیادی؛
۲) عادات و گرایشهای عاطفی مبتنی بر این باورها؛
۳) نظامی از اهداف، اولویتها و اصول رفتاری که به زندگی وحدت و معنا میبخشد.